همه آنچه بايد درباره تسمه تايم و زنجير تايم خودرو بدانيد
به منظور ايجاد يك زمان‌بندي مناسب براي باز شدن سوپاپ‌هاي يك پيشرانه احتراق داخلي و انجام گرفتن درست، هماهنگ و دقيق فرآيندهاي مكش، تراكم، احتراق و تخليه، از تسمه تايم يا زنجير تايم استفاده مي‌شود. به بياني واضح‌تر، با توجه به اينكه حركت پيستون‌ها و باز شدن سوپاپ‌ها براي ورود هوا و سوخت بايد با يكديگر در هماهنگي خاصي باشند، تسمه تايم يا زنجير تايم ميل سوپاپ و ميل‌لنگ را به يكديگر متصل كرده و ارتباط صحيح ميان چرخش آن‌ها را برقرار مي‌كند.
تفاوت تسمه تايم و زنجير تايم
وظيفه اصلي تسمه تايم و زنجير تايم يكسان بوده و تفاوت اساسي بين آن‌ها در طول عمر، جنس و محل نصبشان است. در حقيقت تسمه تايم از جنس لاستيك مسحتكم و تقويت شده بوده و زنجير تايم از فلز ساخته شده است؛ تسمه تايم بيرون پيشرانه نصب مي‌شود اما زنجير تايم داخل پيشرانه قرار داشته و با توجه به جنس و تماس خود با اجزاي ديگر، به روغن‌كاري احتياج دارد و براي اين منظور از روغن پيشرانه استفاده مي‌كند. به صورت پيش فرض و تئوريك، عمر زنجير تايم بيش‌تر از تسمه تايم بوده و بسياري عمر زنجير تايم را برابر با عمر پيشرانه مي‌دانند؛ اما تسمه تايم يك قطعه كاملا مصرفي بوده و عمر پاييني دارد.
در پيشرانه‌هاي احتراق داخلي قديمي از زنجير تايم استفاده مي‌شد، اما چون زنجير تايم‌ها ذاتا لرزش و سر و صداي زيادي ايجاد مي‌كردند، صنعت خودروسازي تقريبا از اواسط دهه ۱۹۶۰ ميلادي به سمت استفاده از تسمه تايم تمايل پيدا كرد؛ اما با وجود پيشرفت فناوري ساخت زنجير تايم و بهينه‌سازي‌هاي گسترده در عملكرد اين قطعه (كاهش سر و صدا و لرزش از جمله مهم‌ترينِ اين بهينه‌سازي‌ها هستند)، در چندين سال اخير خودروسازان مختلفي در پيشرانه‌هاي توليدي خود از زنجير تايم استفاده كرده‌اند. گفتني است كه مشكلات و خرابي‌هايي كه پاره شدن زنجير تايم براي پيشرانه ايجاد مي‌كند، به مراتب بيش‌تر و جدي‌تر از خرابي‌هاي تسمه تايم است.
تسمه سفت كن يا هرزگرد
همانطور كه اشاره شد، تسمه تايم ميل سوپاپ و ميل‌لنگ را به يكديگر متصل مي‌كند، اما بين دو پولي ميل‌لنگ و ميل سوپاپ، پولي‌هاي واسطه‌اي به نام تسمه سفت كن يا هرزگرد نيز قرار دارند كه تسمه از روي آن‌ها مي‌چرخد. اين قطعه كه وظيفه تنظيم ميزان سفت بودن تسمه و همچنين كنترل تنش و لرزش موجود در طول آن را برعهده دارد، معمولا عمري برابر با تسمه تايم داشته و توصيه مي‌شود كه همراه با تعويض اين قطعه، هرزگرد نيز تعويض شود. گفتني است كه در مسير زنجير تايم نيز پولي‌هاي هرزگرد قرار دارند كه عملكرد مطلوب آن‌ها مانند خود زنجير تايم، وابستگي مستقيم به ميزان، كيفيت و مرغوبيت روغن پيشرانه دارد. دقت كنيد كه معمولا زمان تعويض واترپمپ هم با تسمه تايم و هرزگرد يكسان است.
خرابي تسمه تايم و زنجير تايم
با توجه به اينكه تسمه تايم وظيفه چرخاندن قطعات حياتي پيشرانه يعني ميل‌لنگ و ميل سوپاپ را بر عهده دارد، عملكرد مطلوب و صحت كاركرد آن، از اهميت بسيار زيادي برخوردار است. اين قطعه مصرفي است و بايد پس از پيمايش معين و مدت زمان مشخصي تعويض شود، اما عوامل غير طبيعي مختلفي مي‌توانند باعث خرابي زودهنگام و غيرمنتظره تسمه تايم شوند؛ انواع خرابي، فرسودگي و يا پارگي اين قطعه مي‌تواند عوامل و علائم مختلفي داشته باشند كه در زير به شايع‌ترينِ آن‌ها اشاره مي‌كنيم:
عوامل خرابي
• تنظيم نبودن
شل بودن يا تنظيم نبودن هرزگردها و خود تسمه يا زنجير تايم، مي‌تواند به سادگي موجب ترك خوردن، پاره شدن، كشيده شدن، ساييدگي، از جا در فتن و يا لرزش آن شود. گفتني است كه البته لرزش پيشرانه مي‌تواند دلايل متعدد ديگري نيز داشته باشد كه مي‌توانيد آن‌ها را در اينجا مشاهده كنيد.
• هرزگردها
هر گونه خرابي بلبرينگ هرزگردها، باعث اختلال در روند چرخش اين قطعه و نتيجتا چرخش نامطلوب تسمه تايم يا زنجير تايم خواهد شد؛ اين اتفاق مي‌تواند موجب كشيده شدن و پارگي تسمه تايم شود. وجود كثيفي يا ذرات و اجزاي تيز و خورنده روي سطح هرزگردها نيز باعث ايجاد فرسايش دنده‌ها و خرابي تسمه تايم مي‌شود.
سيالات
ريختن انواع سيالات خودرو از جمله روغن، گريس يا ضديخ بر روي سطح تسمه تايم، مي‌تواند باعث خورده و مستهلك شدن آن شود.
• دما
تغييرات دمايي شديد (دماي زياد سرد يا زياد گرم) مي‌تواند تسمه تايم و زنجير تايم را در معرض آسيب قرار داده و باعث خرابي آن‌ها شود. تحمل حداقل دما و حداكثر دماي بسياري از تسمه تايم‌ها، به ترتيب در محدوده ۳۴ تا ۸۰ درجه سانتي‌گراد قرار دارد.
• فشار روغن پيشرانه
همانطور كه اشاره كرديم، زنجير تايم داخل پيشرانه قرار داشته و همانند هرزگردهاي خود به روغن‌كاري احتياج دارد؛ اگر به هر علتي فشار روغن درون پيشرانه كاهش يابد، هرزگردها نيز عملكرد مطلوب خود را نخواهد داشت و مي‌توانند باعث ايجاد صدمات و هزينه‌هاي گزاف تعمير پيشرانه شود.
علائم و نتايج خرابي
- صداهاي غيرمعمول
- روشن شدن چراغ چك موتور
- استارت سخت و احتراق ناقص
- دور موتور غير طبيعي
- خرابي و شكستن پيستون و كج شدن سوپاپ
- افزايش ميزان دود خروجي از اگزوز
جلوگيري از مشكلات خرابي تسمه تايم و زنجير تايم
مسلما شما هم شنيده‌ايد كه پيشگيري بهتر از درمان است و همانطور كه ديديد اين موضوع در مورد تسمه تايم و زنجير تايم نيز صدق مي‌كند؛ در حقيقت با توجه به هزينه‌هاي تعمير گزافي كه ممكن است در پي عدم تعويض به موقع يك تسمه تايم يا زنجير تايم رخ دهد، اقدام منطقي اين است كه همواره به اين قطعه توجه داشته باشيد. تسمه تايم يك قطعه مصرفي بوده و زمان تعويض آن براي هر خودرو متفاوت است؛ لذا ايده‌آل‌ترين زمان براي تعويض آن در دفترچه اختصاصي خودرو شما ذكر شده است و بايد بر اساس زمان‌بندي توصيه شده توسط كمپاني سازنده خودرو خود اقدام كنيد. زمان مناسب تعويض تسمه تايم خودروهاي مختلف معمولا بين ۴۰ تا ۱۶۰ هزار كيلومتر تعيين مي‌شود، اما با توجه به اهميت سلامت و صحت عملكرد اين قطعه، توصيه مي‌كنيم حتي‌الامكان در هر بار مراجعه خود به تعميرگاه‌ها براي انجام سرويس‌هاي دوره‌اي، حتما بخواهيد كه وضعيت تسمه تايم نيز توسط مكانيك بازديد شود.
منبع: ايسنا
برچسب: ،